Hoger onderwijs in opstand

English version available here

Het hoger onderwijs kampt al jarenlang met een structureel tekort aan financiering, zowel vanuit de gemeenschappen als de federale overheid, met een ondermijning van  de kwaliteit van onderwijs en onderzoek tot gevolg¹. De hervormingen en besparingen die de federale regering en de Vlaamse en Franse gemeenschapsregeringen nu plannen, zullen desastreuze gevolgen hebben. Dit zal niet enkel de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek verder negatief beïnvloeden maar ook tot een significante reductie van het personeelsbestand leiden. 

Het hoger onderwijs staat voor excellentie en innovatie in  onderzoek en onderwijs. Kritisch denken en fundamenteel wetenschappelijk onderzoek zijn onontbeerlijk. Het vormt het fundament van onze kenniseconomie. Zonder fundamenteel en toegepast onderzoek is kwaliteitsvol onderwijs niet mogelijk. Innovatief en excellent onderzoek en onderwijs kan enkel gegarandeerd worden wanneer de universitaire medewerkers de tijd, middelen en arbeidsomstandigheden krijgen die ze nodig hebben en die de studenten verdienen.

De huidige besparingen hakken in op de studiekansen van studenten, ondermijnen het statuut van het universitair personeel (zowel het academisch personeel als het wetenschappelijk, administratief en technisch personeel) en brengen de basisopdrachten van universiteiten en hogescholen in gevaar.

Verdediging van het onderwijs

Eén van de kerntaken van onze universiteiten en hogescholen is het aanbieden van kwaliteitsvol, inclusief en toegankelijk onderwijs. Het financieringssysteem heeft jarenlang geleid tot concurrentie tussen de instellingen en tegelijkertijd ook tot een structurele onderfinanciering. Ondanks het Vlaamse Financieringsdecreet van 2008 daalde de financiering per student van ruim 10.100 euro per jaar naar 8.100 euro per jaar. Mocht die financiering gelijk gebleven zijn, dan zou het hoger onderwijs in Vlaanderen jaarlijks 657 miljoen euro extra krijgen aan werkingsmiddelen. 

Daarbovenop besliste de Vlaamse regering in oktober 2025 om het mes te zetten in de ondersteuning van de meest kwetsbare en internationale studenten. De Brusselmiddelen worden geschrapt (extra financiële steun die Vlaanderen toekent om het Nederlandstalig hoger onderwijs in Brussel te ondersteunen), de voorwaarden voor een studiebeurs worden verstrengd en niet-EER studenten worden veel duurder voor universiteiten. Deze besparingen brengen de democratisering van het hoger onderwijs in het gedrang.

Wij eisen dat de voorwaarden voor kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen worden gewaarborgd door:

• De toekenning van de decretaal voorziene basisfinanciering van het Hoger Onderwijs (Financieringsdecreet 2008);
• Geen verhoging van het huidige inschrijvingsgeld om de besparingen te compenseren;
• Geen besparing op de studiebeurzen
• Bescherming van de democratisering van het hoger onderwijs

Verdediging van het onderzoek

Universiteiten hebben de opdracht om internationaal toonaangevend onderzoek te verrichten, op een ethisch verantwoorde manier en onafhankelijk van economische of politieke druk. Om die onafhankelijkheid te waarborgen, zijn er voldoende middelen nodig. Maar zowel de gewesten als de federale regering snoeien zo hard in de budgetten voor fundamenteel én toegepast onderzoek dat gedegen, maatschappelijk relevant en innovatief onderzoek sterk onder druk staat.

De vrijstelling van de doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers vertegenwoordigt ongeveer 7% van de structurele inkomsten van universiteiten. Deze middelen zijn essentieel voor de financiering van personeel en materiaal binnen onderzoeksprojecten. Het schrappen van deze middelen, in zijn geheel of voor onderzoekers in de humane en sociale wetenschappen (zoals economie, psychologie, taalonderzoek, enz.), zoals nu op de tafel ligt bij de federale begrotingsonderhandelingen, betekent een kaalslag voor de interne onderzoeksmiddelen met een enorme beperking van het fundamenteel onderzoek tot gevolg. Bovendien werken universiteiten vaak samen met andere instellingen die eveneens bedreigd worden door de geplande hervormingen (zoals de KBR, KVAB, het Rijksarchief, het KMI, de Koninklijke Musea, IOB, IES, FNRS, FWO enz.).

Wij eisen dat de middelen waarmee universiteiten hun onderzoekstaken kunnen vervullen, worden behouden, en met name:

• Behoud van de vrijstelling van de doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers;
• Behoud van ten minste de huidige financiering van de onderzoeksinstellingen zowel op federaal niveau als dat van de gemeenschappen.

Pensioenhervormingen

De geplande pensioenhervormingen hebben een fundamentele impact op het universiteitspersoneel. De strenge regels omtrent werkvoorwaarden en de pensioenmalus zullen een significante impact hebben op personeelsleden die bij de start van hun carrière in precaire arbeidsomstandigheden werken. Dat geldt voor alle personeelscategorieën, en in het bijzonder voor jonge onderzoekers, die in de zoektocht naar een vaste benoeming of duurzame arbeidscontracten werken als beursstudenten,  part-time medewerkers of zonder de juiste sociale bescherming. De huidige hervormingen zorgen ervoor dat het voor hen bijzonder moeilijk wordt om een volledige loopbaan te behalen. 

Voor de benoemde personeelsleden aan de openbare en private universiteiten heeft de hervorming van het ambtenarenpensioen een uiterst grote impact. Afhankelijk van het statuut en de loopbaan, zien deze collega’s een verlies van 10 tot 40% van hun pensioen tegemoet. Dit ondergraaft het statuut van de benoemde personeelsleden, betekent een fundamentele breuk in het sociaal contract tussen overheid en de werknemers.   Het aantrekken en behouden van de beste wetenschappers en administratief personeel wordt uitdagend, wat ook ten koste gaat van het kwaliteitsvol onderwijs dat het fundament is van onze kenniseconomie Onze studenten, onze onderzoekers en alle medewerkers van het hoger onderwijs in België verdienen beter.

Wij eisen een aanpassing van de pensioenhervorming :

• Schrappen van alle wijzigingen in de pensioenberekening;
• Stopzetten van de overdracht van pensioenkosten van de federale overheid naar andere entiteiten (zoals de gewesten of de universiteiten zelf);
• Behoud van het ambtenarenpensioen, volledig gefinancierd via de eerste pijler.
• Schrappen van de pensioenmalus